VAL DEL OMAR: O CINEMA COMO ELEMENTO (1)

José Val del Omar (Granada, 1904) é unha figura esencial e ao mesmo tempo insólita, no só no panorama nacional senón no mundo enteiro: un cineasta unha visión poética inconfundible, inventor, místico e visionario. A súa clarividencia ten sido obxecto de numerosos estudos, publicacións, exposicións e retrospectivas por todo o mundo, nun esforzo incesante por dar a coñecer e preservar a súa obra. Porén, para acabar de situar a Val del Omar no lugar que lle corresponde no contexto da vangarda internacional, faise preciso conectar a súa obra un contexto máis amplo, de xeito que sexa posible recoñecer e sinalar a súa transcendencia na historia da arte.

PROGRAMA 1: TRÍPTICO ELEMENTAL DE ESPAÑA

Obra monumental de Val del Omar que cruza España de norte a sur, de Galicia a Granada pasando por Castela, a través dos seus elementos: terra, lume e auga. As películas concentran unha riqueza simbólica e poética estarrecedora, xusto o que Val del Omar buscaba cos enxeños que creou para dar forma a cada unha delas. O primeiro é o Desbordamento Apanorámico da Imaxe, un antecedente do cinema expandido. Consistía nun dispositivo óptico mediante o cal se proxectaban imaxes destinadas ao campo extra-foveal da visión, patróns abstractos que toman a sala de cine desbordando a pantalla. O segundo é o Son Diafónico, sistema de son no que a distribución de canles sonoras pola sala se configura de acordo co obxectivo de provocar unha conmoción psicolóxica no espectador. E, finalmente, a TactilVisión, un sistema de cine en 3D logrado a partir de rápidas sucesións de luces en direccións e patróns cambiantes sobre a escena. Ademais, as películas empregan numerosos recursos do cine de vangarda como time-lapses, ralentís, o uso de filtros deformadores, a alternancia de positivo e negativo, e todo tipo de recursos visuais e sonoros de radical beleza, que o conectan con correntes que van dende o cine das primeiras vangardas ata os flicker films.

ACARIÑO GALAICO (DE BARRO) | José Val del Omar, España, 1961-95, 35mm, 24 min.

Viñemos pola auga – fixéronnos de barro –

o lume da vida – vainos secando –

Pasamos a paixón – que nos consome o zume –

da risa e o pranto.

E ao final quedamos – sen xesto – aprisionados.

(Val del Omar)

FUEGO EN CASTILLA (TACTILVISIÓN DEL PÁRAMO DEL ESPANTO) | José Val del Omar, España, 1958-60, 35mm, 17 min.

Castela preséntase sen cor, sen melodía, sen timbres e sen palabras. É un monorritmo jondo dun tremor cego de unllas, ante o mundo que está próximo ou propicio a somerxerse no grande espectáculo da invasión de Val das Diferenzas polo Lume que nos reintegra á Unidade. (Val del Omar)

AGUAESPEJO GRANADINO (LA GRAN SIGUIRIYA) | José Val del Omar, España, 1953-55, 35mm, 23 min.

Un día ouvín pedir ao Federico da miña terra: “Señor, dáme oídos que entendan as augas”. E agora son eu o que vos pido que mos prestedes para oílas. Porque no sinto como meu o camiño real das emocións directas, teredes de saír ao encontro desta pequena senda de imaxes e gritos que discorre veloz e ás veces oculto polo medio da herba. (Val del Omar)